آنزیم ها و قیمت خوراک دام و طیور

یکی از اصلی ترین افزودنی های خوراک دام و طیور آنزیم ها هستند که ساختار پروتئینی دارند و نقش کاتالیزور را در بدن ایفا می کنند. در حقیقت آنزیم ها واکنش های متابولیک را تسهیل می کنند بدون این که خودشان دستخوش تغییر شوند. آنزیم ها در تمام مسیرهای آنابولیک، کاتابولیک، هضم و متابولیسم بدن نقش دارند. آنزیم های موجود در خوراک دام و طیور در دمای بالای 80 درجه پس از مدت کوتاهی بی اثر می شوند. بسیاری از آنزیم های مورد استفاده در صنایع غذایی از میکروارگانیسم ها مشتق شده اند. میکروارگانیسم هایی که در جهت تولید آنزیم ها استفاده می شوند شامل باکتری ها(باسیلوس سوبتیلیس، باسیلوس لنتوس، باسیلوس آمیلولیکوئی، فاسیئنس و باسیلوس استیروترموفیلوس)، قارچ ها (تریکودرمالونگی براچیاتوم، آسپرژیلوس اوربزا و آسپرژیلوس نیجر) و مخمرها ( ساکارومایسس سرویسیه) هستند.

در خوراک دام برخی ترکیبات وجود دارند که بدن حیوان بدون کمک آنزیم های اگزوژنوس کاملا قادر به هضم آن ها نیست. از جمله مهم ترین این ترکیبات می توان به سلولز، پنتوزان ها (آرابینوزایلان ها و زایلان ها)، بتاگلوکان ها، موادپکتیکی، مانان ها، آرابینان ها و گالاکتان ها، زایلوگلوکان ها اشاره کرد. با توجه به تمام این تفاسیر افزودن آنزیم ها به خوراک دام و طیور برای افزایش کیفیت و کارایی آن الزامی است. فراوری و تهیه آنزیم ها هزینه زیادی روی دست تولید کنندگان می گذارد. در نتیجه آنزیم ها نقش اساسی در تعیین قیمت خوراک دام دارند.
 

جیره استاندارد دام پرواری شامل چه مواردی است؟

برای جیره نویسی خوراک دام و طیور دو عامل مهم را باید در نظر داشت. وزن و سن عواملی هستند که تعیین‌ کننده جیره در طول روز خواهند بود. ولی به طور کلی و به صورت میانگین یک جیره سبک در طول روز بین یک کیلو و 100 گرم تا یک کیلو و 800 گرم خواهد بود. البته این بستگی به دام ها هم دارد. خوراک دام و طیور عادی و جیره بندی آن ها با جیره بندی برای دام ها پرواری متفاوت است. خوراک دام پرواری وزن بیشتری دارد و گاها مواد مقوی تری هم در آن یافت خواهد شد. برای مثال دام هایی که در یک دامداری مدرن جهت پرواربندی نگهداری می ‌شوند، غالب خوراکی که دارند شامل کنسانتره و علوفه است.

در ضمن لازم به ذکر است که خوراک دام و طیور که برای پروار کردن اختصاص داده شده اند، ثابت نیست و ماهیانه تغییر می کند. این روند تغییر طبق یک برنامه دقیق و زیر نظر یک دامپزشک انجام می پذیرد. در نظر داشته باشید برای جلوگیری از ایجاد مشکل گوارشی برای دام و طیور، ایجاد تغییر در خوراک دام و طیور باید تدریجی باشد و در طی ده روز صورت بگیرد. می ‌توان در طول این 10 روز، روزانه 12 درصد در مقدار جیره دام تغییر ایجاد کرد. میزان این تغییر مهم است و باید دامپزشک آن را تایید کند.

مهم ترین اقلام موجود در خوراک دام پرواری

 خوراک دام و طیور به شکل های مختلفی تهیه می شوند ولی نکته حائز اهمیت این است که در خوراک مورد نظر حتما اقلام زیر موجود باشند.

• علوفه

علوفه یک واژه کلی است و شامل یونجه، شبدر، کاه و سیلو می شود. مهم ترین چیزی که دام به آن نیاز دارد، همین موارد هستند. 

• کنسانتره

بخش مهم دیگری است که باید در خوراک دام پرواری باشد و شامل انواع دانه ‌ها (جو، گندم و...)، انواع کنجاله ها (کنجاله سویا، تخم پنبه، آفتابگردان و...)، انواع تفاله (چغندر و نیشکر)، مکمل‌ های معدنی (دی کلسیم فسفات، پودر استخوان سنگ‌ آهک، آجرهای لیسیدنی و نمک)، مکمل ویتامینی پودر خون، پودر پر، پودر ماهی و غیره می شود. در بخش کنسانتره، جو به ‌عنوان با ارزش‌ ترین اقلام خوراکی مورد استفاده جهت رشد شناخته می شود.

از طرفی دیگر می ‌توان اقلامی که در خوراک دام و طیور به کار می‌ روند را به دو دسته حجیم و غیر حجیم تقسیم‌ بندی کرد:

• اقلام حجیم شامل علوفه ‌ها (علوفه ‌های مرتع، غلات، حبوبات، یونجه و...) هستند که این گروه ازنظر فیبر خام غنی ولی ازنظر انرژی و پروتئین فقیر هستند.
• اقلام غیر حجیم شامل مواد متراکم یعنی کنسانتره ها هستند و انواع دانه، کنجاله و... را شامل می شوند.

انواع خوراک طیور

برای جوجه هایی که تنها شش هفته از زندگی آنها گذشته است، معمولاً تا ۲۴ درصد پروتئین باید در خوراک طیور وجود داشته باشد. این مقدار پروتئین برای نژادهای تخمگذار، ۲۰% است.   پس از آنکه جوجه ها به تدریج رشد کردند و وزن بدن آنها بیشتر شد و استخوان های محکم تری پیدا کردند، باید مقدار پروتئین را در خوراک طیور کاهش داد؛ چون اگر پروتئین زیاد باشد، رشد پرنده ها بیشتر می شود و این شرایط، غیر متداول است. برای پرندگان بالغ معمولاً ۱۸ درصد پروتئین در خوراک طیور پیشنهاد می شود. این مقدار تا ۱۴ هفتگی جوجه ها تنظیم خواهد شد.

زمانی که جوجه ها به 14 هفتگی رسیدند، پس از این مدت می توان میزان پروتئین خوراک طلوع را تا ۱۶ درصد کاهش داد. برای مرغ های تخمگذار در سن بلوغ، یعنی حدود ۲۲ هفتگی، سطح پروتئین می تواند ۱۶ تا ۱۸ درصد باشد و البته باید کلسیم و مواد معدنی را نیز از منابع مختلف در خوراک طیور قرار داد. فراموش نکنید مقادیر بالای کلسیم و فسفر به اندام های حیاتی نظیر کلیه پرنده آسیب می رساند. خوراک طیور برای جوجه های گوشتی معمولاً ۱۸ تا ۲۰ درصد پروتئین دارند. اگر می خواهید مقدار خوراک مورد نیاز برای تغذیه جوجه ها را کاهش دهید یا افزایش دهید، باید حتماً تحت نظر کارشناسان این کار را انجام دهید، در غیر این صورت در برنامه غذایی پرندگان اختلال ایجاد می شود و ممکن است بازدهی لازم را مشاهده نکنید.
 

انواع خوراک طیور به چه شکل هایی قابل استفاده است؟

انواع خوراک طیور  به صورت مواد مغذی جامد پودر یا گلوله ‌ای تهیه می شود. نوع پرندگان، سن و شرایط آنها مشخص می ‌کند که باید از کدام یک از انواع خوراک استفاده کنید. خوراک طیور برای جوجه ها باید به شکل ریز و پودری شکل مصرف شود تا برای پرنده قابل هضم باشد. برای پرندگان بسیار کوچک‌تر با جثه ریز، معمولاً خوراک طیور را با آب مخلوط می کنند تا خوراک غلیظی شبیه به بلغور جوی دوسر آماده شود. بهتر است در این شرایط، خوراک را سریع آماده کرد و در دسترس پرندگان قرار داد؛ در غیر اینصورت، فاسد می شود و از بین می رود. انتخاب انواع خوراک طیور به این بستگی دارد که نیاز غذایی پرندگان چقدر است و آیا آنها پرندگان گوشتی هستند یا پرندگان تخم گذار.

برای جوجه هایی که تنها شش هفته از زندگی آنها گذشته است، معمولاً تا ۲۴ درصد پروتئین باید در خوراک طیور وجود داشته باشد. این مقدار پروتئین برای نژادهای تخمگذار، ۲۰% است.  
پس از آنکه جوجه ها به تدریج رشد کردند و وزن بدن آنها بیشتر شد و استخوان های محکم تری پیدا کردند، باید مقدار پروتئین را در خوراک طیور کاهش داد؛ چون اگر پروتئین زیاد باشد، رشد پرنده ها بیشتر می شود و این شرایط، غیر متداول است. برای پرندگان بالغ معمولاً ۱۸ درصد پروتئین در خوراک طیور پیشنهاد می شود. این مقدار تا ۱۴ هفتگی جوجه ها تنظیم خواهد شد.

زمانی که جوجه ها به 14 هفتگی رسیدند، پس از این مدت می توان میزان پروتئین خوراک طلوع را تا ۱۶ درصد کاهش داد. برای مرغ های تخمگذار در سن بلوغ، یعنی حدود ۲۲ هفتگی، سطح پروتئین می تواند ۱۶ تا ۱۸ درصد باشد و البته باید کلسیم و مواد معدنی را نیز از منابع مختلف در خوراک طیور قرار داد. فراموش نکنید مقادیر بالای کلسیم و فسفر به اندام های حیاتی نظیر کلیه پرنده آسیب می رساند. خوراک طیور برای جوجه های گوشتی معمولاً ۱۸ تا ۲۰ درصد پروتئین دارند. اگر می خواهید مقدار خوراک مورد نیاز برای تغذیه جوجه ها را کاهش دهید یا افزایش دهید، باید حتماً تحت نظر کارشناسان این کار را انجام دهید، در غیر این صورت در برنامه غذایی پرندگان اختلال ایجاد می شود و ممکن است بازدهی لازم را مشاهده نکنید.

انواع خوراک دام با ارزش تغذیه ای بالا برای رشد حیوانات

انواع خوراک دام را می توان به دو دسته کلی تقسیم بندی کرد؛ انواع غلات و علوفه برداشت شده از زمین، نمونه ‌ای از این خوراک هستند. علوفه و یونجه، متداولترین خوراک دام است. در رژیم غذایی مناسب برای انواع دام، استفاده از علوفه با کیفیت، حرف اول را می ‌زند. یونجه، با کیفیت ترین علوفه است که برای گاوداری ها، پرورش گوسفند، پرورش بز و پرورش اسب، بسیار پیشنهاد می شود. از آنجایی که سیستم گوارشی دام پیچیده است، استفاده از یونجه باکیفیت باعث می شود حیوانات، فیبر گیاهی را استفاده کنند که انسان ها قادر به دریافت و هضم آن نیستند.

تهیه خوراک دام، با کیفیت بالا مانند یونجه با کیفیت یا علوفه با کیفیت، نه تنها سلامتی دام را فراهم می ‌کند، بلکه مواد مغذی را هم در اختیار آنها قرار می دهد. انواع یونجه و علوفه در بازار، با کیفیت متفاوت وجود دارد که برخی از آنها تولید ایران هستند و برخی دیگر از کشورهای دیگر وارد شده اند. در هر صورت، یونجه با کیفیت با توجه به موقعیت جغرافیایی زمینی که این خوراک روی آن کاشته شده، در دسترس قرار دارد. ارزش غذایی یونجه با کیفیت به طور طبیعی، بالاتر است؛ یعنی انواع دام با خوردن خوراک دام، منابع غنی از انرژی و پروتئین را دریافت می کنند.

گاوهای شیری به دلیل اینکه باید شیردهی بالاتری داشته باشند، نیاز تغذیه بیشتری دارند. می توان با خرید یونجه مرغوب و باکیفیت، این نیاز گاوها را برآورده کرد. از سایر غلات فرآوری شده میتوان برای خوراک بز، بهره گرفت. برای پرورش اسب هم به یونجه با کیفیت یا انواع علوفه و غلات با کیفیت نیاز است. نکته ‌ای که در رابطه با خوراک دام باید به آن توجه کنید این است که انواع گوسفند و بز که معده و سیستم گوارشی کوچکتری دارند، باید خوراک با کیفیت تری برای آنها تامین شود.

علوفه و یونجه با کیفیت برای گوسفند و بز توصیه می شود. گاو و اسب، جثه بزرگتری دارند و می‌ توان از یونجه، با کیفیت متوسط هم برای آنها استفاده کرد. از طرف دیگر، تهیه انواع خوراک دام با کیفیت بالا و ارزش غذایی مناسب، یک نگرانی برای صاحبان دامداری ‌ها است؛ چرا که باعث می شود هزینه های بیشتری را برای خرید اختصاص دهند. این عامل، مدیریت دامداری‌ ها را ممکن است با مشکل مواجه کند.